zonnewijzerMiddenin het huidige Vollenhove bevindt zich een park. Door Vollenhovenaren 'de bos' genoemd, is het in de afgelopen halve eeuw getransformeerd van gesloten landgoed van de familie Sloet tot stadspark, zoals de gemeente het inmiddels betitelt. Het landgoed werd gesticht door Arend Sloet, drost van Salland, na erfenis van het huis Oldruitenborgh in 1755. Nadien heeft hij het verder vergroot door aankoop van de havezatenterreinen van ToutenburgBenthuis en Nijerwal. De tuin is aan het eind van de 18e eeuw aangelegd in Engelse landschapsstijl. Het gehele landgoed is in 1947 aangekocht door de gemeente Vollenhove. De ommuring en de bijgebouwen zijn gerestaureerd in 1976-1978. In 2004 is een deel van het landgoed, de directe omgeving van havezate Oldruitenborgh, na verkoop daarvan mee verkocht aan aanvankelijk een stichting en later een horeca-exploitant die het gebouw en enkele bijgebouwen als hotel gebruikte. Het resterende 'stadspark' is grondig gerestaureerd in 2010, waarbij recht is gedaan aan allerlei historische elementen. Het is zeker de moeite waard om onder leiding van een gids alle bijzonderheden van dit park te leren kennen. Helaas is het in 2004 verkochte deel van het landgoed in 2016 verder versnipperd door verkoop aan twee particulieren, die in het Benthuis resp. Cloosterhorst gingen wonen.

Aan de stadszijde wordt het domein afgesloten door een lange stenen muur evenwijdig aan de Groenestraat. Deze muur bestaat uit verschillende stukken, zoals vooral vanaf de landgoedkant goed is te zien, uit de tijd dat Nijerwal en de wheeme er nog stonden. Het smeedijzeren toegangshek tegenover de Kerksteeg (niet de oorspronkelijke ingang naar de havezate, die is iets verderop) is afkomstig van die havezate Westerholt.

Links van het hek zijn in de muur twee stenen ingemetseld (locatie:  52°40'49.16"N  5°57'5.06"O), één met een uitgekapt wapen waarin met enige moeite dat van Sloet (een wassenaar) is te herkennen,  en één met een Bijbelspreuk - is er een relatie met de woning van de predikant, die hier tot plm. 1770 stond?
Op de steen staat: Eccli 35 Bono Animo gloria redde de. In een der Apocriefe boeken, dat van Jesus Sirach, staat in het Latijn: Eeclesiasticus 35 (vers 10 van de Vulgata) Bono animo gloriam redde Deo, of te wel: In Jesus Sirach 35 (vers 8a Statenvertaling uit het Grieks) verheerlijk den Heere met een goed oog". De Latijnse Vulgata leest: Verheerlijk den Heere met een goede ziel, of met een goed hart of gemoed, of: in een goede stemming des gemoeds.

Rechts van het hek staat de vroegere oranjerie (daarvoor het huis Cloosterhorst), nu in gebruik als woonhuis, en nog meer naar het westen een vroegere inrit met zandstenen banden, ooit dichtgemetseld maar sinds de laatste restauratie hersteld. Op 18 mei 1978 werd de restauratie van tuinmuur en huizen afgesloten in aanwezigheid van de toen 85-jarige oud-bewoner van Oldruitenborgh, Anthony Frederik baron Sloet van Oldruitenborgh (jonker Tony). Daarna zou de ruïne van de Toutenburg een opknapbeurt krijgen om haar voor verdere aftakeling te behoeden en zou de indertijd afgebroken muur langs de Bentstraat weer worden opgetrokken. Dit laatste zorgde voor het nodige tumult, omdat veel bewoners van de Bentstraat hun uitzicht bedorven zagen worden en tot op het hoogste niveau protesteerden. Het resulteerde in een compromis: een onderbroken muur.

De voormalige oranjerie, opgebouwd op resten van het huis Cloosterhorst, werd in 1978 gebruik genomen door ambtenaren van de afdeling Sociale Zaken van de gemeente Brederwiede en korte tijd in gebruik geweest  als restaurant, horend bij het hotelcomplex Oldruitenborgh. Inmiddels is het woonhuis.
Het huis uit 1857 op de plaats van de havezate Benthuis werd in 1998 verbouwd tot burgemeesterswoning, en heeft als zodanig slechts enkele jaren dienst gedaan vanwege de herindeling in 2001. Toen kwam Vollenhove terecht in de gemeente Steenwijkerland met als bestuurscentrum Steenwijk. Allengs verdwenen de ambtenaren en de functie van de diverse gebouwen voor de gemeente. Het Benthuis kreeg een functie als appartement in het hotelcomplex Oldruitenborgh, evenals het voormalige koetshuis. Sinds kort is het weer woonhuis in particulier bezit.

De havezate en bijgebouwen werden in 2004 verkocht aan een particuliere eigenaar en vormen een hotelcomplex. De trouwzaal van het voormalige gemeentehuis bleef nog enkele jaren als zodanig in gebruik.

Het landgoed bestaat in grote lijnen uit twee delen die gescheiden worden door een deel van de voormalige stadsgracht van Vollenhove. Ook de laatste restanten van de stadswal treft men hier aan, waar op de zuidoostelijke hoek de stadmolen stond. De voormalige stadsmolenberg ligt er nog steeds (52°40'47.85"N  5°57'16.82"O). Een ander 'bergje' vormt de zuidwestelijke hoek van het landgoed en is de plaats waar vroeger een theekoepel stond van waaruit de adellijke dames een fraai uitzicht hadden op 'de Benten' ( 52°40'42.05"N  5°57'3.84"O). Het zuidelijke deel is het oudste deel en bestaat uit het voormalige gebied van kasteel Toutenburg, omgeven door de voormalige slotgracht, en een groot voorterrein dat steeds bebost is geweest. Plaatselijk staat dit deel bekend als 'het bos' of soms zelfs 'de bos'. Het noordelijke deel kent een veel jongere beplanting.

De oprijlaan naar het voormalige kasteel is nog steeds aanwezig en heet 'de Donkere Allee'. De toegang wordt gemarkeerd met twee bustes, Adam en Eva genoemd, beide op een sokkel aan weerszijden van de laan. Het landgoed heeft met name in de twintigste eeuw een grote rol vervult in het sociale leven in Vollenhove. Het was de uitgaansplek voor verliefde stelletjes en voor een zondagswandeling met het gezin. Het was ook lange tijd het jaarlijkse decor voor het volksfeest, mede vanwege het openluchttheater.

Sommige bomen in het park zijn al honderden jaren oud. Met name de 'dikke boom', bij de twee 'Zwitserse' bruggetjes daar waar de voormalige stadswal is onderbroken, is op een heel oude foto ook al erg dik. Helaas is die boom gesneuveld.

 

Het tuinmanshuis, uit 1703 dat op de Toutenburger allee (nu Laan van Toutenburg) en de Benten (de inmiddels deels volgebouwde Bentpolder) uitziet, heeft een gevelsteen Anno 1730 en behoorde oorspronkelijk bij de Toutenburg. In dit huis woonde jarenlang 'jonker' (in feite was hij baron, maar bleef ongetrouwd) Tony Sloet. Het is nu particulier eigendom. Locatie:  52°40'44.08"N  5°57'9.06"O.

Aan de Groenestraat ligt nog een huis dat tot het landgoed Oldruitenborgh wordt gerekend. Aan de achterzijde is een gevelsteen met het jaartal 1739. Het was grotendeels een 'bouwhuis', overblijfsel van het havezatecomplex Nijerwal, later het huis van de tuinman of koetsier van de baron.

Tegenover de uitbreiding van Oldruitenborgh uit 1962 staat aan de stadzijde een schuur met in de gevel een steen (18e eeuw) met het wapen Sloet. Het is het voormalige koetshuis. Deze schuur is in juli 1954 ingericht tot berging van de brandspuit, en diende als zodanig tot er omstreeks 1970 een brandweerkazerne in de Bisschopstraat werd gebouwd. Daarna werd het fietsenhok voor de gemeenteambtenaren. Van 2002 tot 2004 heeft het gebouw nog tijdelijk dienst gedaan als plaatselijke politiepost. Het is nu een luxe appartement dat de hotelfunctie van de havezate ondersteunt.

 

 

Legenda gebouwen Oldruitenborgh:

Samenstellende delen:

I. Havezateterrein Oldruitenborgh, erving 1755
II. Terrein Huis Cloosterhorst, erving 1755
III. Boomgaard van Toutenburg, aankoop 1778
IV. Hof van Toutenburg, aankoop 1780
V. Nieuwe Plantage van Toutenburg, later boomgaard Oldruitenborg, aankoop 1782
VI. Toutenburgerallee, nu Laan van Toutenburg, aankoop 1782
VII. Tengnagelskampje, aankoop 1784
VIII. Kasteel Toutenburg, aankoop 1788
IX. Havezateterrein Nijerwal, aankoop 1805
X. Weme (pastorie)-terrein, deels aankoop 1805
XI. Stadswal, deels aankoop 1773 en 1775
XII. Havezateterrein Benthuis, aankoop 1811
XIII. Stadsgracht

Toegangen en wegen:

a. Oorspronkelijke toegangspoort Oldruitenborgh
b. Voormalige toegangspoort Cloosterhorst
c. Voormalige toegangspoort Weme, later hoofdtoegang Oldruitenborgh
d. Toegangspoort Nijerwal
e. Voormalige toegangspoort Benthuis
f. voormalige zijtoegang Oldruitenborgh
g. toegangshek Toutenburg
h. Groenestraat of Achtersteeg
i. Toutenburgerallee, nu Laan van Toutenburg
j. Grote Allee, later Donkere Allee
k. Bentstraat
l. Oude Molensteeg
m. Franse Pad, naar het oosten verlegd in 1821

Historische elementen:

i. Uitgebikte wapensteen Sloet, en Bijbelspreuk
ii. Wapensteen Sloet
iii. Tuinbeelden Adam en Eva
iv. Zonnewijzer
v. Toegangshek, afkomstig van havezathe Westerholt

 

 

Gebouwen:

1. Huis Oldruitenborgh
2. Koetshuis van Oldruitenborgh
3. Huis Cloosterhorst, later Oranjerie van Oldruitenborg
4. Benthuis, anno 1857
5. Bouwhuis Nijerwal, anno 1739
6. Oude molenberg / stadsbinnenmolen
7. Ruïne kasteel Toutenburg
8. Hoveniershuis van Toutenburg, anno 1703
9. tuinkoepel van Oldruitenborgh
10. Weme (= pastorie) van Kleine Kerk